ئێستا نۆرەی دەستگوشینە
محمد فائق
ئەمساڵیش وەک ساڵانی ڕابردوو دیداری مێری، بە ئامادەبوونی چەندین میوان لە ئاستی جیاوازدا؛ کارەکانی خۆی دەست پێ کرد. لە یەکێک لە پانێڵەکاندا سەرۆکی هەرێمی کوردستان، لەسەر چەند تەوەرێکی هەنووکەیی وەستا و وەڵامی پرسیارگەلێکی دایەوە کە بایەخی گەورەیان هەیە بۆ ئەو کەسانەی بایەخ بە دیدگە و ڕوئیای سیاسیی سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەدەن سەبارەت بە سیاسەتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان و عێراق.
لە وەڵامی پرسیاری یەکەمی پێشکەشکاردا کە پرسیارێک بوو دەربارەی بایەخی هەڵبژاردن، سەرۆکی هەرێمی کوردستان جەختێکی قووڵ لەسەر پرۆسەی دیموکراسی دەکاتەوە و چارەنووسی گەل و دەسەڵات پێکەوە دەبەستێتەوە. لە ڕوانگەی سەرۆکی هەرێمەوە، دەسەڵاتی (چاک) ئەو دەسەڵاتەیە کە شەرعیەتی خۆی لە دەنگی خەڵکەوە چنگ بخات و تاکە ڕێگەیشی بۆ مانەوەی ئەو شەرعیەتە سندووقی هەڵبژاردن بێت. بۆیە سەرۆکی هەرێم وەک بەرزترین دەسەڵاتی سیاسی لە هەرێمی کوردستان، نەک تەنیا سوپاسی هاونیشتمانییانی هەرێمی کوردستان دەکات کە لە ئاستێکی بەرزدا ئەو متمانەیەیان بەخشییەوە بە دەسەڵات، بەڵکو سوپاسی تێکڕای ئەو کەس و لایەنانەیش دەکات کە هاوکاربوون لەوەدا کە شەرعیەتی سیاسیی هەرێم خۆی نوێ بکاتەوە. هەرێمی کوردستان پێویستییەکی گەورەی بەم دەرفەتە هەبوو تاکوو بتوانێت وەڵامگۆی پرسیارە ناوخۆیی و دەرەکییەکان بێت. بەڵام بە تەنها دەنگدانی خەڵک و شەرعیەت وەرگرتنەوەی دەسەڵات، کۆی چیرۆکەکە نییە، بەڵکوو لەوە گرنگتر ئەوەیە دەسەڵات چۆن ئەو شەرعیەتە بەکاردەهێنێتەوە؛ لەکن سیاسەتکاری ڕاستەقینە، قۆناغی دووەم لە یەکەم چارەنووسسازترە. بۆیە هەر دوای ئەم قسانە، سەرۆکی هەرێم ڕایدەگەیەنێت: ئەرکی حزبەکان ئەمجارە قورسە، ئاخر ڕێژەیەکی زۆری خەڵک بەشدارییان لە هەڵبژاردندا کردووە!
گرێدانەوەی هەردوو چەمکی هاونیشتمانی و دەسەڵات، لە فەرهەنگی سیاسیی نێچیرڤان بارزانیی دا تازە نییە، سەرۆکی ئێستای هەرێم و پێشووی حکومەت، بەردەوام لە گوتاری سیاسیی خۆیدا قورسایی زیاتر دەخاتە ئەستۆی دووهەمیان، ئەگەرچی ئەرکەکانی یەکەمیش لەبیر ناکات.
خاڵێکی دیکەی بایەخداری پانێڵەکە ئەوەبوو، دەروازەی ئومێدی زۆر تێدابوو بۆ چوار ساڵی ئایندە. خەڵکی لە قۆناغی بانگەشەوە ترسێکیان لا دروست بووبوو کە ڕەنگە توندیی (تا)ی هەڵبژاردن پەل بکێشێت بۆ گرژیی زیاتر، یان هەر هیچ نەبێت پرۆسەی پێکهێنانی حکومەت بخاتە قەیرانەوە. بەڵام کاتێک سەرۆکی هەرێمی کوردستان بە خەسڵەتە سیاسییە تایبەتەکەی خۆیەوە-تواندنەوەی بەستەڵەکەکان بە پێکەنینێکی گەرم- ئەوە لە زینی حزبەکاندا دەچەسپێنێت: “بانگەشە هەر چۆن بووبێت، کۆتایی هات و ئێستا نۆرەی دەستگوشینە لەسەر مێزی متمانە و چاوەڕوانییەکانی خەڵکی”، بەم قسەیە خەڵکی ئێمە متمانە و دڵنیاییەکی زیاتریان بۆ چوار ساڵی ئایندە لە لا دروست بوویەوە. ئەم خەسڵەتەی نێچیرڤان بارزانی بە درێژایی مێژوو ئاکاری هەموو سیاسییە گەورەکانی مێژوو بووە: کاتێک هەموو دەرگاکان بە ڕووی دوودڵیدا دەکرێنەوە، تۆ پەنجەرەی چارەسەر ئاوەڵاکە.
هەرچی سەبارەت بە پرسی چارەسەری کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدایشە، سەرۆکی هەرێم لە ساتی دەستبەکاربوونیەوە تا ئەمڕۆ، بە بەردەوامی دەستەواژەی (چارەسەکردنی پرسی هەرێم لە چوارچێوەی دەستوور)دا بەکاردەهێنێت. ئەم سووربوونە لەسەر دەستوور، تاکە ڕێگەی سەقامگیریی سیاسییە لە عێراق، چونکە مامەڵەکردنە لەگەڵ واقیعی مێژوویی و سیاسیی کورددا لە چوارچێوەی دەوڵەتی عێراقدا. هەروەها بەرپرسیارکردنی هەرێم و بەتایبەتیش بەغدایە بە دەستوورێکەوە کە هەموومان پێی قایلین، جگە لەوە هەنجەت بە دەستی هیچ کام لە لایەنە عێراقییەکانیشەوە ناهێڵێت تاکوو مافەکانی کورد پشتگوێ بخەن. لە ماوەی ڕابردوودا سەرۆکی هەرێم چەند جارێک سەردانی بەغدای کرد، سەردانەکان دوو ئامانجیان پێکا: یەکەم، دڵنیایی دا بەو لایەنانەی بە چاوی گومانەوە تەماشای هەرێمی کوردستانیان دەکرد کە گوایە نایەوێت پابەندی دەستوور بێت. دووەم، پەیامێکیش بوو بۆ ئەو هێزانەی دەیانەویست مافی دەستووریی کورد پێشێل بکەن کە تاکە چارەسەری ئارامیی عێراق گەڕانەوەی هەموومانە بۆ دەستوور.
بۆیە جارێکی دیکەیش لە پانێڵەکەی مێریدا ڕێچارەسەرە ستراتیژیەکەی خۆی خستەوەڕوو کە بریتییە لە: دەبێت سەرەتا ناوماڵی خۆمان بەهێز بکەین، ئەمەیش تەنها بە متمانەی قووڵی نێوان خەڵک و دەسەڵات دروست دەبێت. پاشان لەسەر پاکێجێکی چارەسەر ڕێکبکەوین و لە چوارچێوەی گوتارێکی نیشتمانیدا بیبەینە بەغدا.
ئەم ئاسۆ بەرینەی چارەسەر کە سەرۆکی هەرێم، جار لەدوای جار دووبارەی دەکاتەوە، لە بەرژەوەندیی هەموواندایە؛ ئاخر هەرێمی کوردستان قەوارەیەکی سیاسییە و مافەکانی بەپێی دەستوور دیاری کراون، بەڵام هەرگیز ئەم مافانە بەدەست ناهێنێت ئەگەر ڕوئیای سیاسیی ڕوونی نەبێت.
بەبڕوای من، ئەوەی لەم گوتارەی سەرۆکی هەرێمدا ئاشکرایە ئەوەیە، ئەگەر بەم ستراتیژە کار بکەین ئەوا چوار ساڵی ئایندە دەبێتە ساڵی دەستکەوت و هەنگاونانی هەرێمی کوردستان بۆ قۆناغی گەورەتری سیاسی و ئابووری، کە دروست ئەوەیە ئەم دیدگە بەرینە سیاسییە بگشتێنین و کار بۆ ئەوە بکەین ببێتە بەرنامەی تێکڕای لایەنە سیاسییەکان.